بحران کاغذ و مقوا در ایران: ریشه‌ها، فرصت‌های خودکفایی و تأثیر مستقیم نرخ ارز بر قیمت‌ها

📰 بحران تأمین کاغذ و مقوا در ایران: چالش‌ها، فرصت‌های خودکفایی و سایه سنگین نرخ ارز

بحران تأمین کاغذ و مقوا در سال‌های اخیر به یکی از جدی‌ترین چالش‌های اقتصادی و فرهنگی ایران تبدیل شده است. این معضل، که فراتر از صنعت چاپ و نشر دامنه گسترده‌ای از صنایع بسته‌بندی تا آموزش را درگیر کرده است، ریشه در وابستگی شدید به واردات، نوسانات ارزی و موانع توسعه تولید داخلی دارد. برای درک عمق این بحران و یافتن راه‌حل‌های پایدار، نیاز به یک تحلیل جامع از چالش‌ها، ظرفیت‌های داخلی و تأثیر مستقیم متغیرهای اقتصادی به‌ویژه نرخ ارز بر قیمت مقوا و کاغذ است.

بخش اول: ریشه‌یابی چالش‌های تأمین کاغذ در ایران

بخش قابل توجهی از نیاز کشور، به‌خصوص در حوزه‌های حساسی چون کاغذ تحریر و مقوای پشت طوسی، از طریق واردات تأمین می‌شود. این وابستگی بیش از ۷۵ تا ۸۵ درصد، این صنعت را در برابر هرگونه نوسان خارجی شکننده ساخته است.

۱. وابستگی به واردات و کمبود مواد اولیه

 * واردات خمیر کاغذ (پالپ): ماده اولیه اصلی تولید کاغذ و مقوا، یعنی خمیر کاغذ، اغلب وارداتی است. ممنوعیت برداشت چوب از جنگل‌های طبیعی و نبود زیرساخت کافی برای زراعت چوب صنعتی، کشور را در تأمین این ماده اولیه با چالش جدی روبه‌رو کرده است.

 * مشکلات ارزی و تأخیر در تخصیص: یکی از اصلی‌ترین مشکلات، عدم تخصیص به موقع و شفاف ارز نیمایی یا دولتی به واردکنندگان است. این تأخیرها و نوسانات، واردکننده را مجبور به خرید ارز با نرخ آزاد می‌کند که مستقیماً بر قیمت نهایی کاغذ تأثیر گذاشته و به کمبود مقطعی در بازار دامن می‌زند.

٢. ضعف ساختار تولید داخلی

برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که ظرفیت تولید داخلی، به‌رغم وجود برخی کارخانجات بزرگ، به دلیل عدم صرفه اقتصادی، هزینه‌های بالای انرژی و حمل‌ونقل و عدم سرمایه‌گذاری کافی در فناوری‌های نوین، به طور کامل محقق نشده است. این موضوع باعث شده است تا تولیدکنندگان داخلی نتوانند سهم قابل توجهی از نیاز بازار به کاغذ چاپ و تحریر را برآورده سازند.